Dịch thuật đóng một vai trò quan trọng trong bất cứ thời đại nào, đặc biệt trong thiên hướng toàn cầu hóa bây giờ. Dịch thuật mang kiến thức đến cho những ai đang tìm kiếm kiến thức mới.

Theo Kelly (2004), “không có dịch thuật, không có lịch sử thế giới”. Đúng vậy, dịch thuật không những giúp chúng ta hiểu được những nền văn minh bị vùi lấp bấy lâu bởi thời kì mà còn mở ra sự khám phá thế giới trong khoảng thời gian dài. Nhắc cách khác, hoạt động dịch thuật thúc đầy sự bàn bạc kiến thức, giao lưu văn hóa giữa con người và các dân tộc.

Dịch thuật văn bản là gì?

Có gần như quan điểm được đưa ra bởi những nhà nghiên cứu về khái niệm dịch thuật trong suốt lịch sử lớn mạnh của nó.

Hartman & Stock (1972) cho rằng: dịch là thay thế một văn bản trong một tiếng nói bằng một văn bản tương đương trong ngôn ngữ thứ 2. Còn theo Nida & Taber (1974), dịch thuật là tái tạo lại trong tiếng nói hấp thu (receptor language) sự tương đương thiên nhiên và sát với thông điệp của tiếng nói nguồn (source language), đầu tiên là về nghĩa (meaning) và sau đấy là cá tính (style). Theo Larson (1998), dịch thuật là nghiên cứu từ vựng, cấu trúc kết học, tình cảnh giao thiệp và ngữ cảnh văn hóa của văn bản ngữ nguồn, tìm hiểu văn bản để xác định nghĩa, rồi dùng từ vựng và cấu trúc kết học thích hợp trong ngôn ngữ tiếp thụ để tái lập cộng nghĩa.

Xem thêm >>> Labour and employment lawyer

Song, Newmark (1981)lại cho rằng: dịch thuật là chuyển 1 văn bản này thành 1 văn bản khác theo cùng cách tác giả miêu tả khi viết văn bản đấy.

Như đã biết, chuyển dịch từ tiếng nói này sang ngôn ngữ khác là 1 vấn đề không phải đơn thuần bởi nó chẳng những đòi hỏi người dịch phải có kiến thức về ngôn ngữ mà còn có kiến thức về văn hóa, tâm lí phường hội. Người dịch liên ngôn sẽ vướng mắc khi dịch những câu ca dao, phương ngôn, thành ngữ đặc trưng của dân tộc Việt Nam sang tiếng Anh và các thành ngữ, đặc ngữ tiếng Anh sang tiếng Việt. Chẳng hạn, thành ngữ tiếng Anh ‘a big cheese’ trong ‘He is a big cheese’.

Nếu người dịch liên ngôn không chú ý đến nét văn hóa của Anh là ví một nhân vật quan trọng và có quyền lực như “một cục pho mát to”, thì sẽ khó dịch xác thực thành ngữ này. Người Anh cũng ví 1 người ngủ say mà không biết trời đất ra sao là: ‘ngủ như tảng đá hay ngủ như khúc gỗ’ ( sleep like a rock/ lock) nhưng người Việt lại diễn đạt theo cách khác ‘ngủ say như chết’ hay thành ngữ not (one’s) cup of tea trong câu ‘The man Bonita met at the party was kind, but he was not her cup of tea’ . Nếu chúng ta không biết được hàm ngôn, ẩn ý của câu tiếng Anh này, sẽ rất khó dịch đúng nghĩa. Câu này phải được dịch như sau: “người đàn ông mà Bonia gặp ở bữa tiệc rất tích cực nhưng ấy không hề là người cô ta thích” không dịch ‘… anh đó không phải là tách trà của cô ta’.



Đọc thêm : Vietnamese barrister